Hollanditis Kees & Jeremy - Radicale huisvaders

We beginnen ons historische verhaal als er nog niet eens boeken gedrukt worden. Maar hoe het zit in de Middeleeuwen valt te lezen in een recent boek daarover: middeleeuwse medemensen (uitgeverij Ertsberg)
De boekdrukkunst had een directe relatie met de protestantse boerenopstanden in de Middeleeuwen. Het boek Q ging er over, ook in het Nederlands vertaald. En vreemd genoeg overgenomen door extreemrechts om Trump en zo mee te promoten.
Protestanten, wederdopers, mennonieten, alles komt ter sprake. En aan de katholieke afvallige kant: de ketters (Katharen)
We razen ook even langs het laatste boek van David Graeber en David Wenslow, De Theorie van Alles
Spinoza, Aagje Deken en Betje Wolf (van Sarah Burgerhard) en natuurlijk Multatuli. Want het linkse boek in Nederland begon daar pas echt goed mee. En toen bestonden er nog niet eens boekwinkels
Jan Fortuin (1855-1940) was de eerste die, in de Tuinstraat in de Amsterdamse Jordaan, een linkse boekwinkel begon (en het aan de stok kreeg met oranjeklanten). Tot die tijd werd de verkoop gedaan door colporteurs, op straat.
Toen kwam Gerhard Rijnders en de Roode Bioscoop met de Rode Bibliotheek. De Roode Bioscoop bestaat overigens nog steeds. Het gedrukte woord was een wapen in de ontwikkeling der strijdende arbeidersklassde (zie ook: Intellectual Life British Working Classes Jonathan Rose)
Noam Chomsky vertelt ook hoe zijn politisering begon met de pamfletten die je op straat kon krijgen en verder gaat het over Rudolf Rocker en diens Nationalisme en Cultuur.
Boekenuitgever Rijnders richtte ook de eerste satirepartij op, de Rapaille partij
De sociaaldemocraten hadden de Arbeiderspers en de krant het volk (later het Vrije Volk)
De communisten Uitgeverij Pegasus en dichteres Henriette Roland Holst
en de Anarchisten Recht voor Allen. En de Vrije Socialist
Maar toen begon het fascisme op te komen, in Nederland betekende dat onder meer dat Duitse vluchtelingen Exil literatuur meebrachten
Maar ja toen kwam de tweede wereldoorlog en moest alles dat goed was ondergronds. Daarna deel 2...
Over HollanditisOver de turbulente geschiedenis van sociale bewegingen in de polder. Begin...

In het tweede deel van de geschiedenis van de radicale arbeide(er)sstrijd in Nederland, pakken we de draad op bij het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Fascisten hadden in de paar jaar dat ze terreur konden zaaien, veel kapot gemaakt. Maar links kwam ook sterk uit de ondergrondse omdat ze moedig verzet hadden geboden. Vooral de communisten. Zie Eenheidsvakcentrale. Maar… Koude Oorlog en McCarthy-achtige toestanden maakten al snel weer een einde aan hun positie, waarna de sociaaldemokraten en hun NVV, later FNV weer het voortouw kregen.
In de relatieve marge was er nog het OVB, als voortzetsel van de anarchosyndicalystische stroming. Daaruit is later de Vrije Bond ontstaan, die nog steeds actief is.
In deze uitzending bespreken we die organisaties, en wordt ook een en ander afgewogen over de waarde van een grote logge en bureaucratische instelling als de FNV en of je daar nu wel of niet lid van moet worden.
Het gaat zelfs over wat arbeid is, behalve dan die karikatuur van een witte man in een overal in de fabriek. Hoe zit het bijvoorbeeld met – al dan niet betaalde – zorgarbeid?
Ook andere ontwikkelingen passeren de revue. Zoals de gele bonden en het trieste initiatief Alternatief voor Vakbond (AVV)
Maar ook de strategie van het organizing.
Natuurlijk duiken we ook weer in de naoorlogse geschiedenis, met de voor de arbeidsstrijd belangrijke opkomst van de welvaartsstaat, en daarbinnen de tegencultuur. We stippen even wat hoogtepunten uit die tijd aan, zoals de Telegraafrellenvan 1966 (damn wat een actie) en mei ‘68 (in Frankrijk en Nederland) en de bezetting van ENKA in Breda in 1972.
Maar waar loonarbeid is, is ook werkloosheid en zijn als je geluk hebt uitkeringen. De bijstandsbond is een organisatie van mensen met een uitkering. Zie hier de speciaal voor deze editie ingetiepte verslag van het voordeurdelersoproer in Nijmegen in 1984.
In de jaren tachtig ontstond binnen de kraakbeweging een Bond tegen arbeidsethos, voortbordurend op vergelijkbare bewegingen voor de oorlog waar we het in deel 1 over hadden.
Maar daarna denderen we verder door de geschiedenis, met een eervolle vermelding voor de Katholieke Werkende Jeugd (KWJ), de vrouwenstakingvan 30 maart 1981 (met een demonstratie met 30.000 mensen, die vooral over abortus ging) en we noemen natuurlijk ook Wilhelmina...

Dat is nogal een thema, want uiteindelijk heeft alles zo’n beetje met arbeid te maken.
We beginnen ons verhaal dan ook in de middeleeuwen als er nog geen echte industrie is. Maar natuurlijk al wel gewerkt wordt, al was het waarschijnlijk minder dan nu. Gemiddeld, per dag, bedoelen we dan. Wat er sindsdien niet veranderd is, is dat je mensen hebt die rijk worden door anderen voor hen te laten werken. En als je in een loon-economie leeft, ben je wel gedwongen om je arbeidskracht te verkopen, om te overleven. Alhoewel; je kunt het natuurlijk ook terugpakken/stelen. De vraag is of dat op zijn beurt niet ook weer werken is.
(We schreven er ooit een boek over, helaas alleen in het Duits verkrijgbaar)
Er zijn ook altijd mensen en groepen geweest die zich tegen hun uitbuiting geweerd hebben. Ook in de Middeleeuwen. Ook in de Lage landen.
Grote boerenopstanden kennen we vooral uit de geschiedenis in Duitsland en Frankrijk. Engeland ook, overal eigenlijk. We moeten een nieuw boek raadplegen om te horen of die er ook hier waren. De uitslag volgt.
Maar toen begonnen, rond 1850, de eerste anarchisten en communisten te bedenken dat de rijke stinkers het probleem waren en dat er revolutie moest komen. In Nederland leidde dat tot de oprichting van de Sociaal Democratische Bond en het Nationaal Arbeids Secretariaat (NAS). In het kielzog van de Eerste Internationale. Nationaal Arbeids Secretariaat.
Wie precies wil weten hoe de Nederlandse relschoppers zich organiseerden – of juist niet – kan terecht bij het boek van Jacques Giele met de titel de 1e Internationale
Over de eerste radicale arbeidsorganisaties in Amsterdam heeft historicus Dennis Bos zijn Waarachtige Volksvrienden
(Pas op vrijdagavond 15 september, nadat het weer was omgeslagen en de regen inzette, keerde de rust terug. De schade was enorm: vele honderden ruiten waren gesneuveld, meer dan honderd Amsterdammers waren opgepakt en tientallen gewonden, zonder uitzondering slachtoffers van het overheidsoptreden, lagen in de gasthuizen) We hebben het dan over het jaar 1876 en het kermisoproer...
Natuurlijk kunnen we ook terecht bij Kapitaal en Arbeid in Nederland van communiste en partij-oprichtster Henriette Roland Holst.
En voor het geval u al dit moois niet meer antiquarisch kunt vinden, of uit de boekenkast van kameraden mag lenen (en altijd weer teruggeven, nondeju!), hebben we natuurlijk het IISG.
Maar met zevenmijlslaarzen gaan we dan verder door de geschiedenis. Het anarcho-syndicalisme ontstaat in Frankrijk en vindt ook zijn vertakkingen in Nederland (met het Nederlands Syndicalistische Vakverbond (NSV) met wel 20.000 leden). Terwijl de sociaaldemocraten die de anarchistische arbeiders te wild vinden, hun NVV gaan oprichten (voorlopers daarvan zijn de diamantbewerkers). Maar de arbeiders in Amsterdam waren niet erg overtuigd van nut en noodzaak van het reformisme.
Ook het enthousiasme over de communistische stroming blijkt beperkt houdbaar. Marx was welgeteld a...

In het derde deel over Internationale solidariteit vanuit Nederland met Latijns Amerika en het Caribisch gebied gaan we verder in op Midden Amerika, met name Nicaragua en El Salvador.
De ‘democratische revolutie’ in Chili van Allende werd door Pinochet en Kissinger met terreur gestopt, en het hele continent kwam onder militaire dictatuur te staan. In Midden-Amerika ontstond in Nicaragua, El Salvador en Guatemala een breed verzet vanuit de bevolking, die zich al snel gewapend ging verzetten. Langzaam maar zeker ontstonden er bloedige burgeroorlogen. Maar in het geval van Nicaragua lukte het de guerilla-beweging om de dictatuur te verjagen.
Voor het eerst sinds Cuba in 1958, waarmee we deze serie begonnen, lukte het om in een land een revolutie te doen slagen. Daarmee begon de periode van de linkse opbouw van een straatarm land. Ook in Nederland leidde dat tot omvangrijke solidariteitscampagnes, en het was het hoogtepunt van de stedenbanden, waarvan sommige nog steeds bestaan.
Maar in de VS kwam Reagan aan de macht en die zag de Sandinisten liefst zo snel mogelijk verslagen en hielp de rechtse oppositie om contra-legers te vormen die in Nicaragua terreur begonnen te zaaien en de wederopbouw weer sloopten.
In El Salvador en Guatemala ondertussen, ontvouwde zich een regelrechte burgeroorlog, waarbij de linkse verzetsbewegingen delen ‘bevrijd gebied’ konden instellen. Maar ook daar was de terreur groot. Ook vier Nederlandse journalisten werden door het Salvadoraanse leger gedood, hetgeen een golf van protest in Nederland op gang bracht. Een moordpartij onder de leiding van de grootste verzetsorganisatie, die in Nicaragua zat, zorgde voor een grote crisis binnen zowel de verzetsbeweging als de solidariteitsbeweging in het buitenland. Maar de oorlog ging door, en dus ook steuncampagnes uit het buitenland. In Nederland bestonden comités die veel geld inzamelden, onder andere voor wapens. Maar de steun was na de moord op de journalisten breed: de Vara en de Novib deden mee...
In de jaren 1990 kwamen er vredesakkoorden die in Guatemala en El Salvador een einde aan de burgeroorlogen maakte. In El Salvador werd het verzet (FMLN) een partij die na een tijdje zelfs de verkiezingen won en dus aan de macht kwam.
In Nicaragua verloren de Sandinisten in 1990 de verkiezingen en moesten hun revolutie dus voorlopig vergeten. Maar onder aanvoering van Daniel Ortega werd later de macht weer terugveroverd, nadat hij een karikatuur van de Sandinistische partij had gemaakt. Toen in 2019 een golf protesten tegen zijn bewind in het land uitbrak, reageerde hij met zware repressie en zette onder andere al zijn oude strijdmakkers achter de tralies...
Links
When Gustavo Petro was a guerrilla - Colombia en de M19-verzetsorganisatieTupamaros - Wikipedia - Uruguay: Tupamaros'Ay nicaragua nicaragüita', linkse verdeeldheid over Sandinisme - DeWereldMorgen.beDeWereldMorgen.be - Walter Lotens over 40 jaar SandinismeMadurodams Witte Huis beschadigd - NRC - Witte Huis gepunkt in Madurodam21 jaar vredesakkoorden in El Salvador - MO* - MO* over de vredesakkoorden in El SalvadorKoenWessing_11 - Flashbak - De foto's van Koen Wessing‘El Salvador...

In dit tweede deel van de aflevering zoomen we in op Latijns Amerika, wat op zich al een koloniale term is, en het Caribisch gebied.
Eerst vertellen we wat over de geschiedenis van hun onafhankelijkheid, of juist niet. In Zuid Amerika was de strijd voor formele onafhankelijkheid immers niet op dezelfde manier als de koloniale landen in Afrika en Azië, maar werd al in 1800 gevochten tegen Spanje en Portugal.
In Het Caribisch gebied was alleen Haïti in staat zich zelf te bevrijden van slavernij. De rest bleef bezet door Europese landen, en later de VS, die Spanje aanviel om landen als Cuba af te pakken.
Maar de Haïtiaanse revolutie was zeer invloedrijk en bewees dat de inheemse en tot slaafs gemaakt bewoners zich zelf konden besturen. En waren solidair met de Bolivariaanse strijd op het Zuid-Amerikaanse continent.
De ‘moderne’ solidariteitsbeweging begon met Cuba, waar in 1959 de door de VS gesteunde dictatuur verslagen werd (en een jaar later al een embargo tegen ingesteld werd door de VS en nog een jaar later een heuse invasie). Cuba’s voorbeeld maakte school en overal werd geprobeerd een vergelijkbare guerrillabeweging op te starten.
Chili, met Allende, lukte het en werd door de Amerikanen van Kissinger en de militairen van Pinochet kapot gemaakt. Wat een tweede golf solidariteitsactiviteiten op gang bracht.
In het eerste deel vertelden we over de oorsprong van internationale solidariteit met strijdende bevolking elders op de wereld, onder andere in de ‘koloniale gebieden’. In het volgende en en laatste deel hebben we het over Nicaragua en de rest van Midden-Amerika
Links
Reconstructie - Andere Tijden - Die tijd dat Carré zes dagen lang een opera opvoerde over een net gesneuvelde linkse guerillastrijder...Daniel Viglietti - Uruguayaanse zanger Daniel Viglietti over wat er nodig is om te winnenVI over Argentina - VI over wk in ArgentiniëStaatsgreep in Chili – Geschiedenis SP Leiden - Lessen uit ChiliNieuw bewijs over leugens Kissinger over Chili | GLOBALINFO - Kissinger en ChiliLa batalla de Chile (1/3) - La insurrección de la burguesía - Ver el documental completo | ARTE en español - Film over Chili en de coup van Pinochet Chili Comité - Wetenschappelijk onderzoek naar het Chili ComitéVenceremos - Solidariteitsorganisatie met Cuba heette Venceremos (We Zullen overwinnen)Tweede deel, Blauwdruk van de opera Reconstructie, Louis Andriessen, Hugo Claus, Reinbert de Leeuw, Misha Mengelberg, Harry Mulisch, Peter Schat, Jan van Vlijmen - DBNL - Een heuse musical in Carré over de dood van Che Guevarra werd zes dagen achtereen opgevoerd.Harry, Fidel en Che – De Groene Amsterdammer - Harry Mulisch stond pal achter Cuba (en bleef dat doen)Niet denken maar helpen - Hans Beerends schreef uitvoerig over de Nederlandse solidariteitsbeweginga...

Met enorme stappen door de geschiedenis van internationale solidariteit
We beginnen met (het aanstippen van) de geschiedenis van de koloniale veroveringen van Nederland, en met name Indonesië en het verzet daartegen, en daar dan weer solidariteit mee.
Dan kun je niet om de naam Multatuli heen (Eduard Douwes Dekker) en diens Max Havelaar. Maar daarvoor en daarna waren er natuurlijk vele anderen.
Er is een man die het tot zijn levenswerk heeft gemaakt om daar (= over de Nederlandse koloniale geschiedenis) zoveel mogelijk over te schrijven en te archiveren: Ewald Vanvugt, van onder andere Roofstaat en Bloed aan de Klomp.
Een even prachtig als deprimerend boek over de hoogtijdagen van het kolonialisme is Exterminate All The Brutes van Sven Lindqvist. Net in het Nederlands vertaald onder de titel "Uitroeien die Beesten" (De Geus).
Als de eerste echte linkse of anarchistische bewegingen ontstaan, hebben die soms oog voor het lot van de 'koloniale onderdanen'. Een voorbeeld is Louise Michel die met de opstandige 'Kanaken' meevecht als ze op strafkamp in Nieuw Caledonië zit.
Ook de campagne voor Sacco en Vanzetti in Nederland heeft oog voor het feit dat ook Nederland politieke gevangenen heeft, in Boven Digoel.
De anarchisten in de VS, met Emma Goldman voorop, waren de enigen die opkwamen voor de Chinese 'gastarbeiders' die massaal uitgewezen werden. Het verklaart gedeeltelijk waarom begin 1900 ineens het anarchisme ook in China opduikt.
Daarna ontstaan internationale anarchistische en communistische netwerken, waarin internationale solidariteit (in ieder geval in eigen kring) vanzelfsprekend is. Het verhaal van de anarchistische internationale syndicalistische netwerken is veelal onbekend. Het boek Black Flame gaat erover.
En dan de Spaanse Burgeroorlog. Ook uit Nederland gaan velen letterlijk meestrijden. Communisten laten zich later door Moskou aanzetten om de verkeerde kant op te schieten. Lees Orwell (en vele anderen) erover.
De 2e Wereldoorlog zet vervolgens alles op zijn kop, maar het einde daarvan betekent ook het einde van de oude Koloniale Wereldorde. Het tijdperk van de antikoloniale strijd breekt aan, en binnen de koloniale mogendheden die van solidariteit daarmee (als het goed is).
Nederland weigerde de onafhankelijkheid van Indonesië te accepteren en begon een Speciale Militaire Operatie, oh nee Politionele Acties. Leden van linkse organisaties weigerden mee te doen. Eerder al was er de muiterij van de Zeven Provinciën, dat in 1933 werd gebombardeerd door de eigen regering, met als resultaat 23 doden.
Maar ook Indonesië wordt onafhankelijk, de dekolonisatie is niet te stoppen. En die gaat gepaard met aanzetten om ook de mondiale handel en economie te dekoloniseren. De UNCTAD wordt in 1964 opgericht en de eerste 'ontwikkelingshulp' komt op gang. Die instellingen worden vervolgens met alle middelen getorpedeerd om ervoor te zorgen dat de dekolonisering voor de landen in het Zuiden zo weinig mogelijk oplevert.
Vijay Prashad schreef er de boeken The Darker Nations en The Poorer Nations over.
Chili wilde zijn kopervoorraden nationaliseren. Op 11 september 1973 konden we meemaken hoe daarop gereageerd werd.
Links
Exterminate All the Brutes (book) - Wikipedia - Het boek van Sven Lindqvist over de propaganda en ideologie achter koloniale bloedbaden, en hoe Hitler die naadloos kon overnemen voor 'binnenlands' gebruik. Vijay Prashad - Boeken over het torpederen van de poging om het mondiale Zuiden de kans te geven zich te 'ontwikkelen'. Muiterij op De Zeven Provinciën -